Jak odwołać darowiznę?

Janina darowała synowi gospodarstwo rolne. Po pewnym czasie pogorszyła się jej sytuacja materialna, gdyż wzrosły koszty leczenia jej postępującej choroby. Syn nie udzielał jej żadnej pomocy, twierdząc, że sam nie ma pieniędzy i czasu, aby pomagać matce. W związku z rażącą niewdzięcznością syna Janina skutecznie odwołała darowiznę.

Tadeusz darował synowi Dariuszowi połowę swojego mieszkania. Ojciec miał mieszkać w jednym pokoju, a syn z żoną w pozostałych. Obiecali przy tym, że zapewnią ojcu opiekę. Ojcu nie podobało się jednak, że syn i synowa zapraszają do mieszkania gości i było to powodem licznych sprzeczek. W końcu obrażony ojciec złożył oświadczenie o odwołaniu darowizny i wystąpił do sądu z pozwem o zobowiązanie syna do złożenia oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu własności nieruchomości (art. 898 § 1 k.c. w zw. z art. 64 k.c.). Sąd uznał, że odwołanie darowizny było bezskuteczne. Ustalił, że syn nie zachowywał się niewdzięcznie wobec ojca i że w rzeczywistości to zachowanie Tadeusza było źródłem awantur. W związku z tym oddalił powództwo.   

Jak odwołać darowiznę?

Darowizna jest umową, a nie czynnością jednostronną (art. 888-902 k.c.). Na jej podstawie darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Może polegać na zapłacie pieniędzy, przeniesieniu własności rzeczy, zwolnieniu z długu czy ustanowieniu służebności.

Co do zasady umowa darowizny może być zawarta w dowolnej formie pod warunkiem, że zostanie wykonana. Wyjątkiem jest darowizna nieruchomości, która zawsze musi być dokonana w formie aktu notarialnego (art. 890 k.c.).

Odwołanie darowizny jest możliwe, jeśli doszło do zmiany stosunków między obdarowanym a darczyńcą. Jeśli zawarto umowę darowizny, ale jej jeszcze nie wykonano, jest to możliwe, gdy:

1)      zaszła rażąca niewdzięczność po stronie obdarowanego,

2)      znacząco pogorszył się stan majątkowy darczyńcy tak, że wykonanie darowizny byłoby uszczerbkiem dla własnego utrzymania, lub dla wykonania obowiązków alimentacyjnych.

Jeśli zawarto umowę darowizny i już ją wykonano, odwołanie jest możliwe tylko, gdy zaszła rażąca niewdzięczność po stronie obdarowanego.

Chcę odwołać darowiznę

Rażąca niewdzięczność występuje w szczególności, gdy obdarowany przejawia agresję wobec darczyńcy, poniża jego godność osobistą, popełnia przestępstwo na szkodę darczyńcy, narusza obowiązki wynikające ze stosunków osobistych (np. brak udzielenia pomocy w chorobie). Tak było w przypadku Janiny.

W orzecznictwie sądów wskazuje się, że rażąca niewdzięczność musi być rozumiana wąsko. Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują drobne czyny umyślne, jeżeli nie wykraczają one poza zwykłe konflikty rodzinne w określonym środowisku. W podobny sposób należy potraktować incydentalne sprzeczki, zwłaszcza sprowokowane[1].  Tak było w przypadku Tadeusza.

Kiedy i jak odwołać darowiznę?

Darowiznę odwołuje się poprzez złożenie obdarowanemu oświadczenia na piśmie (art. 900 k.c.). Ma się na to roczny termin zawity liczony od chwili dowiedzenia się o niewdzięczności. Należy pamiętać, że warunkiem skutecznego odwołania darowizny jest  brak przebaczenia obdarowanemu (art. 899 k.c.).

Co istotne, oświadczenie odwołujące darowiznę nie powoduje przejścia własności z obdarowanego na darczyńcę, a stwarza jedynie obowiązek zwrotu po stronie obdarowanego. Jeśli obdarowany nie chce oddać rzeczy, darczyńca musi wystąpić do sądu z roszczeniem o powrotne przeniesienie jego prawa (np. nieruchomości) stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Odwołanie darowizny – adwokat

Zdarza się, że dostajemy wiadomości od naszych zaniepokojonych klientów o treści: “Rodzice odwołali darowiznę – co robić?”. W niniejszym artykule wyjaśniliśmy, z jakich powodów odwołanie darowizny jest możliwe. Często starsi ludzie dokonują darowizny na rzecz dzieci w sytuacji, gdy sami już danej rzeczy nie potrzebują, a chcą w ten sposób zapewnić sobie opiekę na starość. Jednakże odwołanie darowizny dla syna musi wynikać z powodów wskazanych w przepisach. Odwołanie darowizny i rozwiązanie umowy darowizny nie jest więc prostą sprawą.

Jeśli uważasz, że bezpodstawnie odwołano Twoją darowiznę albo sam chcesz tego dokonać, niezwłocznie skontaktuj się z naszą kancelarią – pomożemy Ci sprawnie przejść przez procedury i wyjaśnimy Ci wszelkie zawiłości prawa.

[1] Wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 15 grudnia 2011 r. sygn. akt III Ca 947/11